Ο / Η Ψυχολόγος έχει σπουδάσει Ψυχολογία, και μελετάει την ανθρώπινη συμπεριφορά, τα συναισθήματα και τις λειτουργίες του εγκεφάλου, με στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους με τις καθημερινές τους δυσκολίες, ενώ συχνά ασχολείται με τη χορήγηση ψυχολογικών τεστ και την έρευνα. Ο / Η Ψυχίατρος έχει σπουδάσει Ιατρική και έχει ειδικευτεί στην Ψυχιατρική. Μελετάει, προλαμβάνει, διαγιγνώσκει και θεραπεύει τις ψυχικές διαταραχές, κυρίως χορηγώντας φαρμακευτική αγωγή. Ο Ψυχοθεραπευτής / Η Ψυχοθεραπεύτρια πρέπει να έχει ήδη σπουδάσει κάποια ανθρωπιστική ή κοινωνική επιστήμη (π.χ. Κοινωνική Εργασία, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία, Παιδαγωγικά) και να έχει πραγματοποιήσει μια τουλάχιστον τετραετή κλινική εκπαίδευση σε μια αναγνωρισμένη μορφή Ψυχοθεραπείας (π.χ. Ψυχοδυναμική / Ψυχανάλυση, Συστημική / Οικογενειακή, Γνωσιακή Συμπεριφοριστική, Προσωποκεντρική, Gestalt, Δραματοθεραπεία). Βοηθάει τους ανθρώπους να κάνουν τις αλλαγές που θέλουν στη ζωή τους ώστε να ζουν πιο ευτυχισμένοι. Ο / Η Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας συνήθως προέρχεται από κάποιον άλλο επαγγελματικό χώρο, ωστόσο έχει πραγματοποιήσει μια διετή / τριετή εκπαίδευση σε κάποια αναγνωρισμένη μορφή Συμβουλευτικής (παρόμοιες με αυτές της Ψυχοθεραπείας). Τα καθήκοντά του / της μοιάζουν με αυτά του Ψυχοθεραπευτή / της Ψυχοθεραπεύτριας, όμως ο / η Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας συνήθως ασχολείται με πιο καθημερινά θέματα, και οι παρεμβάσεις του είναι πιο βραχείες. Ο Προπονητής Ζωής / Η Προπονήτρια Ζωής (Life Coach) έχει ολοκληρώσει ένα μονοετές εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην Προπονητική Ζωής (Coaching) και καθοδηγεί τους ανθρώπους ώστε να εκπληρώσουν τους στόχους τους.

Βασική αρχή της ψυχοθεραπείας είναι πως οι άνθρωποι διαθέτουν τη δύναμη και τις δεξιότητες για να ζήσουν τη ζωή που θέλουν. Αυτό που συνήθως συμβαίνει, όμως, είναι πως όσο πιο «μέσα» είναι σε μια κατάσταση, τόσο πιο θολά βλέπουν τα πράγματα, με αποτέλεσμα να μην εντοπίζουν όλες τις διαθέσιμες επιλογές ή εναλλακτικές που έχουν. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να δουν «όλη την εικόνα» ώστε να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δυνάμεις και τις ικανότητές τους με στόχο να απαλλαγούν από τις ενοχές του παρελθόντος και να ζήσουν πιο ευτυχισμένοι.

Η ίδια η απόφαση να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία είναι μια μεγάλη νίκη, μιας και έτσι επιλέγουμε να μεγαλώσουμε συναισθηματικά, να γίνουμε ανεξάρτητοι, να ανακαλύψουμε ποιοι πραγματικά είμαστε και να ζήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε, χωρίς τα βαρίδια του παρελθόντος που μας κρατάνε πίσω. Όσο καλύτερα γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τόσο μεγαλύτερο έλεγχο της ζωής μας έχουμε. Η ψυχοθεραπεία, άλλωστε, δεν είναι τίποτε άλλο από μια υπόσχεση για ανάπτυξη, άνθιση, προσωπική ηρεμία και καλύτερες σχέσεις. Ωστόσο, συχνά αποφεύγουμε να κάνουμε αυτό το βήμα καθώς μας αποθαρρύνει το περιβάλλον μας. Αν οι γύρω μας δεν είναι εξοικειωμένοι με την ψυχοθεραπεία, μπορούμε να αναζητήσουμε ανθρώπους που να έχουν προσωπική εμπειρία, ώστε να συλλέξουμε πληροφορίες, ή μπορούμε να διαβάσουμε ή να κάνουμε μια διαδικτυακή αναζήτηση, ώστε να κατατοπιστούμε. Σε κάθε περίπτωση, το να κοινοποιήσουμε στους γύρω μας ότι έχουμε συνεδρία ψυχοθεραπείας είναι επιλογή μας, όπως θα ήταν και το να λέγαμε ότι έχουμε ραντεβού με έναν οποιοδήποτε άλλο επαγγελματία.

Ψυχοθεραπεία (ή, αλλιώς, Θεραπεία) είναι η διαδικασία κατά την οποία ένας άνθρωπος, με τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή / μιας ψυχοθεραπεύτριας επιχειρεί α) να βρει απαντήσεις ή λύσεις σε ερωτήματα ή θέματα που τον απασχολούν, β) να ανακαλύψει πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να επικοινωνεί και να σχετίζεται με τους γύρω του, γ) να απαλλαγεί από επιλογές, συνήθειες ή βάρη του παρελθόντος που τον δυσκολεύουν, δ) να ξεπεράσει δύσκολα ή τραυματικά γεγονότα της ζωής του, και, ε) μέσα από μια μη επικριτική, μη παθολογικοποιητική σκοπιά, να δημιουργήσει τον τρόπο που θα ήθελε να ζει τη ζωή του. Αυτή η διαδικασία μπορεί να εφαρμοστεί με άτομα (ενήλικες, εφήβους ή παιδιά), ζευγάρια και οικογένειες, καθώς και ομάδες, είτε διά ζώσης είτε διαδικτυακά. Η Συμβουλευτική έχει κοινές αρχές και όμοιους στόχους με την Ψυχοθεραπεία, ωστόσο τείνει να εφαρμόζεται για μικρότερο χρονικό διάστημα, για πιο ξεκάθαρα αιτήματα ή σε πιο συγκεκριμένα πλαίσια (σχολείο, εταιρείες). Η Ψυχανάλυση είναι ένα μόνο από τα πολλά μοντέλα Ψυχοθεραπείας ή Συμβουλευτικής που υπάρχουν, που σε μεγάλο βαθμό οφείλει τη δημοτικότητά της στην εκπροσώπηση της στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, καθώς και στη χρήση του χαρακτηριστικού ντιβανιού.

Για την ακρίβεια, αυτό, από άποψη δεοντολογίας, απαγορεύεται και θεωρείται και επικίνδυνο. Κανένας δεν μπορεί να ξέρει καλύτερα από μας πώς να ζήσουμε τη ζωή μας. Αυτό που προβλέπεται να κάνει ένας ψυχοθεραπευτής / μια ψυχοθεραπεύτρια είναι α) να μας βοηθήσει να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, β) να δούμε ποια κομμάτια της ζωής μας είναι χρήσιμα για μας και ποια όχι, γ) να αντιληφθούμε ποιες δυσλειτουργικές συμπεριφορές μπορεί να επαναλαμβάνουμε χωρίς να το καταλαβαίνουμε, δ) να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε πιθανά «κολλήματα», ε) να δούμε τι εναλλακτικές μπορούμε να βρούμε για να ζήσουμε τη ζωή που ονειρευόμαστε.

Είναι πολύ συχνό κάποιος άνθρωπος στο περιβάλλον μας να μοιάζει να έχει ανάγκη το δώρο της ψυχοθεραπείας. Εάν πρόκειται για ανήλικο, προβλέπεται οι γονείς του να απευθυνθούν σε κάποιον / κάποια επαγγελματία ψυχικής υγείας για να δουν αν είναι χρήσιμο να τον επισκεφτούν όλοι μαζί, μόνο οι γονείς ή το ανήλικο μέλος. Εάν πρόκειται για ενήλικα, παρόλο που είναι πολύ φροντιστικό να παροτρύνουμε κάποιον να ζητήσει βοήθεια, είναι σημαντικό η απόφαση αυτή να είναι δική του.

Συνήθως ξεκινάμε ψυχοθεραπεία όταν αντιλαμβανόμαστε πως κάτι στην καθημερινότητά μας είναι περισσότερο δυσλειτουργικό παρά λειτουργικό και ωφέλιμο. Συχνά κάτι που μας είχε βοηθήσει να ξεπεράσουμε μια δυσκολία στο παρελθόν πλέον μοιάζει να μην είναι αποτελεσματικό, ή ίσως κάποια παλιά συνήθεια σήμερα να φαίνεται ενοχλητική. Ακόμη και αν είναι ιδέα του περιβάλλοντός μας να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία, είναι σημαντικό να το κάνουμε όταν εμείς νιώσουμε ότι είναι η ώρα. Είναι ένδειξη δύναμης και μεγάλης προσαρμοστικότητας να εντοπίσουμε ότι κάπου έχουμε «κολλήσει» και να ζητήσουμε από κάποιον να μας δείξει πώς θα «ξεκολλήσουμε» από εκεί.

Ξεκινώντας από την αρχή ότι ο καθένας μας είναι ξεχωριστός, με διαφορετικές επιθυμίες και ανάγκες, θα ήταν αδύνατο να πούμε πως υπάρχει ένα και μόνο θεραπευτικό πλάνο για όλους. Η πορεία της ψυχοθεραπείας είναι συνήθως κάτι που συνδημιουργείται, καθώς η ίδια η ψυχοθεραπεία δεν είναι τίποτε άλλο από ένα εργαλείο που πρέπει να είναι διαθέσιμο όταν και για όσο το έχουμε ανάγκη, έτσι η έναρξη, η παύση και η ολοκλήρωση της θεραπευτικής διαδικασίας μπορούν να αποτελέσουν θέματα συζήτησης με τον κάθε ενδιαφερόμενο, καθώς εκείνος έχει τον πρώτο λόγο.

Η ψυχοθεραπεία, πράγματι, έχει ένα κόστος που πρέπει να υπολογίσει κάποιος στα έξοδά του. Ωστόσο, είναι σημαντικό η ψυχοθεραπεία να είναι προσβάσιμη από όσο γίνεται περισσότερους ανθρώπους, γι’ αυτό το κόστος που θα συμφωνηθεί είναι κάτι που αξίζει να συζητηθεί ώστε και οι δύο πλευρές να είναι εντάξει με αυτό. Σε περιπτώσεις που το εβδομαδιαίο κόστος των συνεδριών είναι βαρύ, υπάρχει συχνά και η επιλογή των δεκαπενθήμερων συνεδριών ή και της Ομαδικής Θεραπείας, που συνήθως έχει χαμηλότερο κόστος.

Είναι, πράγματι, πολλοί οι λόγοι για τους οποίους κάποιος / κάποια μπορεί να αδυνατεί να επισκέπτεται έναν ψυχοθεραπευτή / μια ψυχοθεραπεύτρια, ωστόσο τα τελευταία χρόνια μάς έχουν δείξει πως η Διαδικτυακή Θεραπεία μπορεί να έχει ακριβώς τα ίδια οφέλη, διατηρώντας τις ευκολίες που μπορεί να προσφέρει η απόσταση και η εξοικονόμηση του χρόνου μετάβασης στο γραφείου ενός ειδικού. Είναι μια εναλλακτική που λειτουργεί υπέροχα με ανθρώπους που είτε δυσκολεύονται είτε απλώς επιθυμούν να κάνουν συνεδρίες μέσω διαδικτύου.

Η ψυχοθεραπεία βασίζεται στην αρχή της εμπιστευτικότητας. Αυτό σημαίνει πως ό,τι λέγεται και ό,τι καταγράφεται στα πλαίσια των συνεδριών απαγορεύεται να κοινοποιηθεί σε τρίτο πρόσωπο. Η μόνη περίπτωση στην οποία γίνεται άρση απορρήτου είναι εάν διαπιστωθεί πως ο θεραπευόμενος / η θεραπευόμενη σκοπεύει να βλάψει κάποιον ή τον εαυτό του / της. Προσωπικά τηρώ τις αρχές και τον Κώδικα Δεοντολογίας της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Οικογενειακής Θεραπείας (EFTA), ο οποίος και ορίζει τα κριτήρια εκπαίδευσης, όπως και τα καθήκοντα των Συστημικών & Οικογενειακών Θεραπευτών / Θεραπευτριών στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.

Η θεραπευτική σχέση, πράγματι, πρέπει να είναι μια σχέση «ταιριάσματος». Όπως δεν ταιριάζουμε με όλους τους ανθρώπους / φίλους / συντρόφους γύρω μας, έτσι και με έναν / μία επαγγελματία ψυχικής υγείας, μπορεί να νιώσουμε εμπιστοσύνη, μπορεί και όχι. Είναι σημαντικό να αισθανθούμε ότι ο / η επαγγελματίας που βρήκαμε α) μας αποδέχεται όπως είμαστε και δε μας κρίνει, λεκτικά ή μη λεκτικά, β) δίνει σημασία στη θεραπευτική σχέση και επιδιώκει να νιώσουμε άνετα, γ) δεν έχει σκοπό να μας χειραγωγήσει ή να έχει κάποιον έλεγχο στη ζωή μας. Σε κάθε περίπτωση, έχει μεγάλη σημασία το πώς θα αισθανθούμε κατά την αρχική επικοινωνία ή την πρώτη συνεδρία. Αν, τυχόν, νιώσουμε άβολα, και κάτι μέσα μας μας λέει να μην προχωρήσουμε, μπορούμε να το συζητήσουμε μαζί του / της: η αντίδρασή του / της θα μας δώσει όλες τις απαντήσεις που χρειαζόμαστε. Ωστόσο, το ότι δε μας ταιριάζει ένας / μία επαγγελματίας ψυχικής υγείας δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα μας ταιριάζει και ένας άλλος / μία άλλη, και το αντίστροφο.